SUMENDIEN GAIA PRESTATZEKO GIDOIA

  ONDO IRAKURRI HURRENGO ATALAK:

GIDOIA

• Zer dira sumendiak?

 

Sumendiak naturaren fenomenoak dira, lurrazalean sortzen diren pitzadurak edo zuloak. Hizkuntza askotan "sumendi" hitzak kea botatzen duen mendia esan nahi du edo, euskararen kasuan bezala, sua jaurtitzen duen mendia.

Hizkuntza gehienetan, hala ere, latineko Vulcanus-etik eratorritako hitzak erabiltzen dira. Vulkano suaren jainkoa zen mitologia erromatarrean.

• Nola sortzen dira sumendiak?

Plaka tektonikoen arteko igurtzimenduaren eraginez sortzen dira sumendi gehienak.

Sumendiaren  funtzinamendua

Pitzadura edo zulo horietatik lurpeko magma edo arrokak ateratzen dira.

Magma lurpeko tenperatura altuek arrokak urtzearen ondorioz sortzen den materiala da. Kanporatzeko, lurpeko gasek bultza egiten diote. Irteera aurkitzen dutenean, laba ibaiak osatzen dituzte. Gero laba hoztu eta gogortu egiten da. Horren ondorioz, kono-bolkanikoa eratzen da poliki poliki.

Beraz, gasek, irteerarik aurkitzen ez dutenean, mugimendu sismikoa eragiten dute, baina erupziorik ez. Hau da, erupzio guztiak lurrikaren ondorioa dira.

Sumendi baten atalak

•  Sumendi ospetsua

Teide Españan dagoen sumendi bakarra dago. Aspalditik isilik badago ere, Kanarietako sumendia ez dago hilik, lehenago edo geroago esnatu egingo da. Izan ere, Teideren azpiko aktibitatea ez da geratu. Alde horretatik begiratuta, esan daiteke oraindik sumendi aktiboa dela. Teiderena ez da kasu bakarra munduan; adituek diotenez, beste 600 sumendiren egoera antzerakoa da.

• Sumendiek onurak ekartzen dituzte

 

Errautsek eta material piroklastikoek oso emankor bihur dezakete lurra eta uzta aberatsak jasotzeko aukera ematen diete nekazariei.

1992ko apirilean Cerro Negro, Nikaraguako sumendi batek erupzioa izan zuen. Sumendiaren inguruko lurretan errauts-geruza lodi bat erori zen eta 10 hilabeteren buruan uzta onak jaso zituzten nekazariek sumendiaren errautsez ondutako lur emankor haietatik.

LORTUTAKO INFORMAZIOAREKIN TALDEKO LANA WORDEN  BURUTU.

1.  Azala prestatu: Izenburua jarri eta taldeko partaideen izenak.
2.  Atalaren izenburua.
3.  Garrantzitsuena idatzi edo kopiatu.
4.  Nahi dituzun marrazkiak tartekatu.
5. Azalpena ondo prestatu (buruz ikasi, entsaiatu…).

AHOZKO ADIERAZMENA. Gogoratu:

•  Ozenki hitz egin.
• Entzuleei begira jarri.
• Behar dituzun marrazkiak, irudiak eta abar erabili.